THUỐC STATIN TRỊ RỐI LOẠN LIPID HUYẾT

1:36 AM 0 Bình luận

Thuốc trị rốiloạnlipidhuyết (nhiều người còn gọi thuốchạlipid huyết hay thuốc hạ mỡ trong máu) là thuốc có tác dụng giúp cho các chất béo (thường gọi là mỡ) có trong máu như cholesterol toàn phần, LDL-cholesterol, HDL-cholesterol, triglycerid trở lại giới hạn bình thường. Có nhiều nhóm thuốc hạ lipid huyết như nhóm resin gắn acid mật (thí dụ cholestyramin), nhóm fibrat (clofibrate), niacin (tức vitamin PP) và được dùng phổ biến hiện nay là nhóm các statin. Các statin (gọi là statin vì tên thuốc có vần cuối là statin) đang thông dụng gồm có: simvastatin (biệt dược Zocor), lovastatin (Mevacor), pravastatin (Pravachol), fluvastatin (lescol), atorvastatin (Lipitor), rosuvastatim (Crestor)...
Các statin còn được gọi là nhóm thuốc ức chế men khử HMGCoA (HMG-CoA reducrase inhibitors) vì cơ chế tác dụng của thuốc là ức chế cạnh tranh một men có tên 3-hydroxy-3 metylglutaryl coenzym A reductase (viết tắt HMG-CoA reductase). Men khử HMG-CoA bị thuốc ức chế không xúc tác phản ứng tạo ra cholesterol ở gan sẽ làm giảm cholesterol trong máu xuống.
Các statin còn có tác dụng làm tăng số lượng thụ thể của LDLcholesterol (viết tắt LDL-c, còn gọi là cholesterol “xấu”) nhằm tăng sự thoái hóa và làm giảm cholesterol “xấu” này trong máu tức hạ LDL-c xuống mức mong muốn. Các statin cũng làm tăng một ít HDL-cholesterol (viết tắt HDL-c, còn gọi là cholesterol “tốt”). Trong trường hợp rối loạn lipid huyết nhẹ LDL-cholesterol nằm trong khoảng giới hạn 130-159mg/dl (3,4-4,1mmol/l) hoặc LDL-cholesterollớn hơn một chút 160mg/dl (4,1mmol/l)) nhưng không có bệnh mạch vành, đái tháo đường, tăng huyết áp, không hút thuốc lá, khi đã thực hiện chế độ ăn kiêng, vận động tốt khoảng 6 tháng mà chưa đạt mục tiêu về giảm lipid huyết đến mức đích mong muốn, thì mới bắt đầu dùng thuốc statin. Khi đang dùng thuốc statin cũng vẫn duy trì nghiêm túc việc ăn kiêng và vận động (nếu thừa cân phải giảm cân), cần kiêng mỡ động vật và thực phẩm nhiều cholesterol, ăn nhiều rau cải, trái cây, chất xơ sợi và đủ đạm, còn tập thể dục đã được chứng minh là làm tăng HDL-cholesterol là loại cholesterol “tốt”. Khi sử dụng các statin, tác dụng phụ cần phải lưu ý nhất là tác dụng phụ “tiêu cơ vân” (rhabdomyolysis). Đây là bệnh lý có thể gây chết người do các tế bào cơ vân bị phân hủy, giải phóng các chất có bên trong tế bào, trong đó có myoglobin, đưa đến tiểu tiện ra myoglobin và chính chất này làm nghẽn thận dẫn đến suy thận. Dấu hiệu ban đầu của chứng này là bắp thịt bị đau nhức, yếu cơ, co cơ (thường gặp ở cơ bắp chân, cơ lưng), sau đó đi tiểu với nước tiểu màu đỏ đậm do thải myglobin (người dùng thuốc cần lưu ý các dấu hiệu để ngừng thuốc và đến gặp bác sĩ ngay). Cũng vì gây tác dụng phụ vừa kể trầm trọng (đặc biệt khi phối hợp vì thuốc fibrat là gemfibrozil) mà một statin là cerivastatin (Baycol, Lipobay) đã bị cấm lưu hành.
Về tác dụngphụlàm viêm gân, tổn thươnggângót (gânAchiles) do dùng thuốc nhóm statin chỉ mới được công bố thông qua một nghiên cứu tiến hành ở trường Đại học Rouen (Pháp). Nghiên cứu này dựa vào việc hồi cứu dữ liệu tác dụng phụ của 4597 bệnh nhân đã dùng thuốc statin và ghi nhận có 92 bệnh nhân có tác dụng phụ vừa kể. Tức là chỉ có 2% củasố bệnh nhân được nghiên cứu là bị tác dụng phụ chứ không phải 57% bệnh nhân bị. Theo nghiên cứu, 57% là tỷ lệ bệnh nhân trong số 92 bệnh nhân bị tác phụ, được ghi nhận bị tổn thương gân trong vòng 1 năm sau khi dùng statin (63% còn lại bị tổn thương gân hơn 1 năm sau khi dùng thuốc). Như vậy, chỉ có một số ít người bị tác dụng phụ và thời gian dùng thuốc phải kéo dài cả năm trở lên (đặc biệt, khi ngưng dùng thuốc thì tác dụng phụ biến mất).
Tác dụng phụ gây viêm gân, tổn thương gân còn có thể xảy ra ở mộtsố thuốckhác, đặc biệt khángsinh thuộc nhóm fluoroquinolin (gồm có norfloxacin, ofloxacin, pefloxacin, levofloxacin...). Kháng sinh fluoroquinolin còn gây xói mòn sụn khớp khi thử trên súc vật còn non nên được khuyến cáo chống chỉ định (tức không được dùng) cho trẻ em, kể cả thanh thiếu nên dưới 18 tuổi.
Về tác dụng phụ nói chung, cần ghi nhận nhiều tác dụng phụ chỉ phát hiện sau khi thuốc được phép lưu hành và trong điều trị thời gian dài. Khi tác dụng phụ xuất hiện gây tác hại ở mức độ nghiêm trọng thì thuốc mới bị cấm hoặc nhà sản xuất tự ý rút thuốc không cho lưu hành trên thị trường. Còn tác dụng phụ xuất hiện ở tỷ lệ chỉ xem là nguy cơ thì sẽ được thông báo (ở Mỹ, cơ quan FDA yêu cầu phải thông tin về tác dụng phụ mới được phát hiện trên bao bì, bản hướng dẫn sử dụng) để các nhà chuyên môn y dược lưu ý thận trọng và áp dụng các biện pháp cần thiết để tránh hoặc xử lý tác dụng phụ khi cho dùng thuốc.
Đối với người sử dụng thuốc, hiện nay vẫn có thể an tâm dùng các thuốc statin khi được bác sĩ chỉ định. Chỉ cần lưu ý, khi đang dùng thuốc mà cảm thấy có những triệu chứng bất thường như đau cơ, yếu cơ (do tác dụng phụ tiêu cơ vân, đặc biệt, người chơi thể thao dễ bị các triệu chứng này) hoặc sưng, nóng, đỏ, đau, co cứng ở vùng gân nào đó, đặc biệt gân gót (do tác dụng phụ tổn thương gân mới phát hiện) thì ngưng thuốc và đến bác sĩ khám hoặc tái khám. Bác sĩ cho hướng xử trí thích hợp. Xin được nhắc lại, các tác dụng phụ vừa kể thuốc thuộc loại hiếm xảy ra chứ không thường xảy ra. Trước người bệnh bị đau cơ, yếu cơ, bác sĩ sẽ lượng giá tổn thương cơ bằng cách cho làm xét nghiệm (như đo creatine kinase trong máu). Tùy vào mức độ tác động ở cơ của thuốc mà bác sĩ sẽ cho hướng xử trí thích hợp. Như có thể tiếp tục dùng thuốc cũ nhưng giảm liều (chính liều dùng cao làm cho thuốc gây tác dụng phụ, simvastatin hiện nay khuyến cáo không dùng quá 80mg/ngày), thậm chí dùng 2 ngày một lần thay vìmột ngày một lần. Hoặc thay thuốc cũ bằng thuốc khác (pravastatin, fluvastatin, rosuvastatin được cho là ít gây rối loạn cơ hơn các thuốc khác)...
Biết được các thuốc giảm mỡ máu đều có tác dụng phụ, cho nên người mới nghi ngờmình bị mỡ máu nhẹ không nên tự ý mua thuốc về dùng. Vì dùng thuốc sai có thể bị tai biến nguy hiểm. Nên dùng thuốc khi được bác sĩ khám, chẩn đoán xác định và ghi đơn thuốc cho dùng. Riêng người bệnh đang được bác sĩ chỉ định dùng thuốc này, không nên quá lo lắng tự ý ngưng thuốc mà không hỏi ý kiến bác sĩ. Nếu có gì bất thường xảy ra trong quá trình dùng thuốc, nên tái khám báo cho bác sĩ biết, bác sĩ bảo ngừng thuốc thì mới ngừng.