THUỐC HƯỚNG GAN, BẢO VỆ GAN

1:36 AM 0 Bình luận

Gan là cơ quan đảm nhiệm nhiều chức năng quan trọng và phức tạp. Một chức năng quan trọng của gan là giải độc. Nhu mô gan thường xuyên lọc ra khỏi cơ thể những chất độc trong máu bằng cách chuyển hóa, biến đổi chúng hết độc rồi thải loại qua đường mật hay đường tiểu. Do thường xuyên xử lý chất độc nên gan có thể bị nhiễm độc thể hiện ở chỗ nhu mô gan bị tổn thương và được gọi là viêm gan. Viêm gan là tình trạng tế bào gan bị viêm, bị hư hoại và chết đi. Viêm gan có thể do nhiễm độc (do sử dụng thuốc lâu dài, do nghiện rượu) nhưng nguyên nhân thường gặp nhất ở ta hiện nay là viêm gan do nhiễm siêu vi (viêm gan siêu vi A, B và C). Khi tế bào gan bị viêm, bị tổn thương, các men gan như ALT (còn được ghi SGPT)) và AST (SGOT) từ gan phóng thích vào máu. Vì vậy, khi xét nghiệm thấy men gan ALT và AST tăng lên thì đó là dấu hiệu cho biết tình trạng viêm, tổn thương gan. Trong thời gian điều trị viêm gan, nếu các men gan giảm xuống đến mức bình thường thì xem như tình trạng bệnh được cải thiện. Do có liên quan đến nhiều cơ quan khác nhau trong cơ thể nên khi gan bắt đầu bị tổn thương thì người bệnh có thể có nhiều triệu chứng, có triệu chứng ở ngay gan như bị gan nhiễm mỡnhưng có triệu chứng ở cơ quan khác như khó tiêu, đầy bụng, rối loạn bài tiết mật, thậm chí bị phù chân.
Thuốc hướng gan (hepatotropes) là thuốc có tác dụng hỗ trợ điều chỉnh các triệu chứng rối loạn do tổn thương đã kể như trên trong đó có tác dụng bảo vệ nhu mô gan hoặc giúp làm hạ men gan. Chỉ định của thuốc loại này là: hỗ trợ điều trị viêm gan siêu vi, viêm gan do nghiện rượu, gan nhiễm mỡ, làm giảm amoniac máu (để trị và phòng hôn mê gan), ngoài ra còn trị các rối loạn tiêu hóa như khó tiêu, táo bón, làm thông mật lợi mật...
Các thuốc hướng gan đầu tiên là các acid amin tác động đến gan như arginin, citrullin, ornithin, Cystin. Arginin tham gia Vào chu trình tạo urê ở gan, điều hòa nồng độ amniac (NH,) trong cơ thể, do đó arginin rất có ý nghĩa trong quá trình giải độc gan. Arginin được dùng làm thuốc hạ amoniac máu trong trường hợp tăng amoniac máu bẩm sinh hoặc do suy giảm chu trình urê.
Từ lâu, một dược thảo đã được sử dụng từ phương Tây để bảo vệ gan và hỗ trợ chức năng gan trong điều trị viêm gan. Đó là cây Kế sữa còn gọi là Cúc gai (các nước dùng tiếng Anh gọi là Milk Thistle) có tên khoa học gọi là Silybum mariarum thuộc họ Compositae. Hoạt chất có trong dược thảo có tác dụng bảo vệ gan được xác định là silymarin. Silymarin là hợp chất thuộc loại flavonoid được chiết từ hạt hoặc từ quả cây Kế sữa. Thuốc tây y đã dùng silymarin khá lâu đời đối với dạng cao khô chiết hợp chất này (cao định chuẩn chứa 70-80% silymarin có trong biệt dược Legalon) để hỗ trợ điều trị tổn thương và nhiễm độc gan (kể cả Viêm gan mạn hoặc xơ gan). Cấu trúc hóa học của Silymarin đã được các nhà khoa học phương tây xác định từ những năm 1960,gồm 3 chất chính: silibinin, silydianine và silychristine. Cho tới nay, đã có nhiều công trình nghiên cứu chứng minh silymarin giúp bảo vệ gan và hỗ trợ chức năng gan trong điều trị viêm gan là do có 4 tác dụng đã được chứng minh sau đây (theo Clin Drug Invest 2002:22(1):51-65).
1. Silymarin là chất chống oxy hóa có thể vô hiệu hóa gốc tự do gây hại: Là một flavonoid nên silymarin có thể vô hiệu hóa các gốc tự do (như lipoperoxid) là các chất sinh ra nhiều khi gan bị viêm, bị tổn thương. Cơ chế chính của silymarin bảo vệ gan chính là silymarin bẫy gốc tự do (free radical scavenging)
2. Silymarin giúp ổn định màn tế bào gan và ngăn chặn chất độc từ ngoài nhiễm tế bào gan. Đây chính là cơ chế giải độc gan của silymarin. Trong nhiều nghiên cứu dùng mô hình thử trên chuột, silymarin có tác dụng bảo vệ mô gan từ sự nhiễm độc do các chất độc ở gan như paracetamol, rượu, CCl,.
3. Silymarin tăng cường tổng hợp RNA ribosome (ribosomal RNA synthesis), sự tổng hợp protein nhằm thúc đẩy phục hồi các tế bào gan bị tổn thương và kích thích sự phát triển các tế bào gan mới. Trong một nghiên cứu dựa trên mô hình gây Viêm gan của chuột bằng galactosamin tiêm silymarin vào phúc mạc chuột với liều 140mg/kg/ngày trong 4 ngày giúp ức chế galactesamin để gan chuột tạo protein tốt hơn.
4. Silymarin ức chế sự biến đổi gan thành tổ chức xơ, giảm sự hình thành các sợi collagen đưa đến xơ gan.
Rượu hại gan bởi khi gan bị phơi nhiễm bởi rượu, rượu gây hình thành và lắng đọng các sợi collagen đưa đến gan bị xơ. Trong một nghiên cứu silymarin chứng tỏ làm giảm sự hình thành tế bào hình sao (stellate cells) cô lập từ gan chuột đến 75%, do đó làm giảm sự biến đổi tế bào hình sao thành các sợi collagen dẫn đến xơ gan
Hiện nay có nhiều thuốc chứa silymarin để phục hồi sức khỏe con người. Các sản phẩm chứa silymarin có dạng viên nén, viên nang, dạng cao nước. Nhiều công trình thử nghiệm lâm sàng (tức thử trên người) đã được thực hiện chứng minh tác dụng bảo vệ gan của silymarin trong hỗ trợ điều trị viêm gan cấp với liều dùng từ 400-1440mg cao định chuẩn silymarin mỗi ngày. Tác dụng phụ khi dùng cho người có thể xảy ra thuộc loại hiếm là: rối loạn tiêu hóa (nhuận trường nhẹ), đặc biệt rất hiếm là: nổi ban, khó thở.
Ở ta, còn có một số dược thảo được xem có tác dụng hướng gan, bảo vệ gan như artichaud (Cynara scolymus, biệt dược Chophytol), rau đắng (còn gọi biển súc, Polygonum aviculare), bìm bìm (Ipomoea hederaceae)...